Çocuklarda Öfke Kontrolu

Selin Zeynep Yıldız

psk.selinyalcin@gmail.com

Baharın ilk günlerini karşıladığımız şu günlerde, temposu yüksek bir dönemi ardımızda bırakmak üzereyiz. Bu dönem kimine göre oldukça neşeli, kimine göre ise üstesinden gelinmesi gereken davranışların olduğu oldukça zorlu bir dönem olmuş olabilir.
Bu ay ki yazımda; ‘’Çocuğum sık sık öfke nöbetleri geçiriyor. Bir öfke nöbeti anında nasıl hareket etmeliyim? ‘’ sorularına cevap arayan ebeveynlerime yönelik seçmiş olduğum ‘’Öfke Kontrolü’’ konusunu ele alacağım.
Öncelikle öfkenin tanımını yapacak olursak; öfke ya da kızgınlık, insanların hoşnut olmadığı durumlara karşı verdiği temel tepkilerden biridir. Bu tepki, heyecan, sevinç, hüzün gibi insan doğasında olması gereken duygusal durumlardan bir tanesidir. Yani demem o ki; öfke, dış çevreden gelebilecek olumsuzluklara karşı insanın duygularını dışa vurmasını sağlayan bir duygudur. Burada önemli olan insanların öfkelerini değil, davranışlarını sınırlandırabilme ve kontrol edebilme yetisine hâkim olmasıdır. Bazı ebeveynlerim çocuklarına yönelik ‘’Öfkeni kontrol et artık!’’ şeklinde uyarılarda bulunduklarını ifade edebiliyorlar. Bilinmesi gereken şu ki; çocuklar, öfkenin ne olduğu ya da nasıl kontrol edebileceğine dair bilgiye sahip olmayabilirler. Öfkelenip elindeki nesneyi fırlatma ya da herhangi bir arkadaşına vurma gibi davranışları durdurması gerektiğini kastettiğimizi ona açıklamamız gerekir. Unutulmaması gereken şey, her çocuğun duygularını aynı yoğunlukta yaşamadığıdır. Yani çocuğunuzu abisi/ablası, kardeşi ya da herhangi bir arkadaşıyla kıyaslamak doğru bir tutum değildir. ‘’Arkadaşımın çocuğu da aynı yaşta, o hiç böyle tepkiler vermiyor’’ demek ya da düşünmek, öfke kontrolü sürecine engel oluşturmanıza sebep olur. Bazı çocuklar mutluluğu, üzüntüyü, korkuyu ya da öfkeyi çok yoğun yaşayabilir. Ayrıca çocukların sakinleşebilme farklılıkları bebeklik dönemine dayanmaktadır. Bebeklik döneminde annenin, babanın ya da bakım verenin çocuğu nasıl sakinleştirdiği çok önemlidir. Bu dönemde çocuğunuz ağladığında nasıl hissediyordunuz? Kaygılı mı öfkeli mi? Çocuğunuz henüz bebek bile olsa annenin duygularını hissedebilmektedir. Bu duyguları hisseden bebek, annenin tüm çabalarına rağmen kendini ‘’tehlike altında’’ hissedebilir ve sakinleşmesi zaman alabilir.
Peki, okul öncesi dönemi çocuğunuzun öfke nöbeti için ne yapmalısınız?
⦁ Öfke patlamasının sebebini bulmaya çalışın. Bunun hangi durumlarda ve zamanda oluştuğunu gözlemleyin. Eğer bu tepkinin sebebini öğrenebilirseniz baş etme yolundaki çözümleriniz çeşitlenebilir.
⦁ Çocuğunuzun evde kendini iyi hissettiği yeri birlikte bulun ve oraya bir isim verin (‘’Sakinleşme yeri’’ gibi). Çocuğunuzu orayı ne zaman kullanabileceği konusunda bilgilendirin. Örneğin; Annecim şu an biraz kızgınız, bu sorunu çözmemiz için sakinleşmemiz gerekir. İstersen sakinleşme yerini kullanabilirsin.
⦁ Model olun: Çocuklar en yakınları olan anne ve babalarını örnek alarak büyürler. Çocuğunuzun yanında gergin bir duruma nasıl bir tepki vereceğinizi kontrol edin. Bu onun sizi taklit etmesinde önemli bir etkiye sahiptir.
⦁ Sınırlar/kurallar konusunda net olun. Çocuğun öfkelenip saldırgan davranışlarda bulunduğunda istediğini elde etmesine izin vermeyin. Anne ve babanın aynı tutumu sergilemesi, çocuğun yapabileceği ve yapamayacağı şeyleri öğrenmesinde önemlidir.
⦁ Duyguları tanımayı öğretici etkinlikler yapabilirsiniz. Örneğin farklı duygu durumlarında yüzümüzün aldığı şekilleri bir kartona çizip evin görülebilen yerlerine asabilirsiniz.
⦁ Bu yaş çocukların dikkat süreleri kısa olabilmektedir. Öfke patlaması anında mümkün olduğunca dikkatini olumlu başka bir yöne çevirmeyi deneyebilirsiniz.
⦁ Uzun süreli öfke kontrolü sıkıntısı yaşadığınızda bir uzmandan yardım alabilirsiniz.